Thực hiện Chỉ thị 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương, các lực lượng chức năng và quần chúng nhân dân đã tích cực tham gia công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá và thu được những kết quả quan trọng, góp phần thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tăng thu ngân sách và bảo đảm an ninh, trật tự.
Thuốc lá nhập lậu bị Hải quan An Giang bắt giữ
Báo cáo của Ban chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban 389 TW) cho thấy, trước thời điểm Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 30/9/2014 về việc tăng cường đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá thì hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép, buôn bán thuốc lá điếu nhập lậu đã diễn ra phức tạp trên địa bàn cả nước. Hoạt động buôn lậu thuốc lá đã hình thành các đường dây, ổ nhóm có tổ chức rất chặt chẽ, có sự phân công trách nhiệm giữa các chủ đầu nậu ở trong và ngoài biên giới. Phương thức, thủ đoạn chủ yếu của các đối tượng vẫn là lợi dụng địa hình biên giới có nhiều kênh rạch, đường mòn, lối tắt thuận lợi cho việc qua lại; lợi dụng nhân dân khu vực biên giới không có việc làm để lôi kéo họ tham gia vận chuyển hàng lậu. Các đối tượng tham gia vận chuyển thuốc lá điếu ngoại nhập lậu phần lớn là cư dân biên giới, rất thông thạo địa bàn, sử dụng các phương tiện xe máy, xuồng máy, ghe máy công suất lớn chạy tốc độ cao; vận chuyển nhỏ lẻ, nhiều lần từ biên giới qua các cánh gà, đường mòn khu vực cửa khẩu hoặc qua đường đồng ruộng, sông, kênh, rạch vào nội địa; mỗi lần vận chuyển thường dưới 1.500 gói nhằm tránh bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Các đối tượng tổ chức đội ngũ canh gác, cảnh giới rất chặt chẽ để phát hiện và giám sát hoạt động của các lực lượng chức năng nhằm trốn tránh, tẩu tán tang vật khi bị phát hiện, bắt giữ.
Ở địa bàn nội địa, nhất là ở các thành phố lớn và các tỉnh Miền Tây Nam Bộ, thuốc lá lậu được bày bán công khai tại các đại lý, cửa hàng, nhà hàng, quán nước, các điểm bán thuốc lá ven các đường phố. Địa bàn trọng điểm là Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội, Quảng Trị, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Tây Ninh, Long An, An Giang, Đồng Tháp…
Sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 30/CT-TTg, các Bộ, ngành, địa phương đã tổ chức quán triệt sâu rộng đến cán bộ, công chức, chiến sĩ trực tiếp làm công tác chống buôn lậu cũng như nhân dân ở địa bàn. Cụ thể, các Bộ: Công an, Công thương, Quốc phòng, Tài chính đã xây dựng các kế hoạch đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá theo chức năng, địa bàn được giao. Riêng Bộ Tài chính, đã chỉ đạo Tổng cục Hải quan ban hành Công văn số 13829/TCHQ- ĐTCBL ngày 14/11/2014 chỉ đạo các Cục Hải quan tỉnh, thành phố tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển thuôc lá lậu qua cửa khẩu, hai bên cánh gà, khu vực địa bàn kiểm soát hải quan; tổ chức lực lượng, sử dụng hiệu quả các biện pháp nghiệp vụ nhằm phát hiện, bắt giữ, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm; xác định trách nhiệm người đứng đầu nếu để xảy ra tình trạng buôn lậu thuốc lá nghiêm trọng, kéo dài; Kế hoạch số 277/KH-TCHQ ngày 18/11/2014 về việc tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trước, trong và sau Tết Nguyên đán Ất Mùi 2015; Công văn số 1282/TCHQ-ĐTCBL ngày 10/02/2015 chỉ đạo các Cục Hải quan tỉnh, thành phố tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong dịp Tết Nguyên đán 2015. Trong đó, Cục Hải quan TP.HCM đã ban hành văn bản số 1703/CBLXL-CBL quán triệt việc thực hiện Chỉ thị 30/CT-TTg của Thủ tướng và các văn bản chỉ đạo của lãnh đạo các cấp, đồng thời quy định chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất về các vụ việc liên quan đến buôn lậu, gian lận và vận chuyển ừái phép mặt hàng thuốc lá.
Ngoài ra, các phương tiện thông tin đại chúng cũng đã có những chương trình, chuyên đề sâu sắc để tuyên truyền sâu rộng đến mọi tầng lớp nhân dân nhằm vận động người dân không tiêu thụ thuốc lá lậu, không tiếp tay hoặc buôn lậu thuốc lá.
Kết quả, theo báo cáo các Bộ, ngành và địa phương từ ngày 01/10/2014 đến ngày 01/10/2016, các lực lượng chức năng trong cả nước đã bắt giữ hơn 20.317 vụ, với trên 16,5 triệu bao thuốc lá nhập lậu, khởi tố hình sự 347 vụ/475 đối tượng. Một số địa phương tổ chức đấu tranh có hiệu quả như: Long An bắt giữ trên 4,8 triệu bao, TP.Hồ Chí Minh trên 2,6 triệu bao, Đồng Tháp 1,4 triệu bao, Tây Ninh hơn 1,8 triệu bao, An Giang trên trên 2,1 triệu bao, Quảng Trị hơn 700 ngàn bao, Hải Phòng hơn 1,5 triệu bao,… Lực lượng Công an bắt giữ trên 9 triệu bao; Bộ đội Biên phòng bắt giữ hơn 1,65 triệu bao và hơn 16 ngàn kilogam lá thuốc lá, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển bắt giữ gần 128 ngàn bao; Quản lý thị trường trên 3,5 triệu bao, Hải quan gần 1,3 triệu bao.
Từ kết quả trên cho thấy, tổ chức thực hiện Chỉ thị 30/CT-TTg, nhiều địa phương, Bộ, ngành, lực lượng chức năng đã xác lập nhiều kế hoạch nghiệp vụ, chuyên án đánh mạnh vào các đường dây, tổ chức buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá lậu trên các tuyến, địa bàn trọng điểm. Ở nội địa, cấp ủy, chính quyền địa phương đã chỉ đạo các lực lượng chức năng, nhất là lực lượng Quản lý thị trường tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường nội địa nên tình trạng bày bán thuốc lá nhập lậu ở nhiều địa phương (TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội…) không còn công khai so với trước. Ở địa bàn khu vực biên giới, cửa khẩu, 2 bên cánh gà cửa khẩu, hoạt động vận chuyền thuốc lá không còn rầm rộ như trước đây.
Phương thức vận chuyển thuốc lá lậu cũng có thay đổi so với trước, các đối tượng buôn lậu ngày càng tinh vi hơn, cất giấu thuốc lá điếu ngoại nhập lậu trong các ca-bin, mui, gầm, bình xăng xe; bố trí người theo dõi trước trụ sở cơ quan của lực lượng chống buôn lậu, thuê người dò đường trước khi vận chuyển; dùng xuống máy, ghe máy có tốc độ rất cao để vận chuyển; vận chuyển vào ban đêm, thường xuyên thay đổi thời gian, cung đường hoạt động; manh động và liều lĩnh hơn, đối tượng vận chuyển sẵn sàng chống trả lại lực lượng chức năng khi bị phát hiện bắt giữ; hô hào, tập trung đông người gây áp lực nhằm cướp hàng, tẩu táng tang vật, đánh tháo đối tượng bị bắt giữ.
Trong thị trường nội địa, thuốc lá nhập lậu tuy không còn bày bán công khai như trưóc nhưng vẫn được các đối tượng bán lén lút tại các nhà hàng, khách sạn, quán bar, vũ trường, quán cà-phê, tủ bán thuốc lá lẻ, các cửa hàng tạp hóa, các quán nước trên vỉa hè, tại những địa điểm không cố định nằm rải rác tại các tuyến phố, các quận, huyện và không thường xuyên tập kết ở một điểm cố định với số lượng nhiều. Những nơi tập kết, tàng trữ là khu dân cư phức tạp, nhiều đường ngang ngõ tắt, thường có người theo dõi do đầu nậu thuê… Phương thức hoạt động chủ yếu là các đối tượng cất giấu thuốc lá nhập lậu tại địa điểm khác hoặc trong nhà ở và được vận chuyển dần đến điểm kinh doanh với số lượng nhỏ, bán hết lại đưa đến nên số lượng thuốc lá nhập lậu thu giữ tại các cửa hàng, các điểm kinh doanh không lớn. Một số điểm nóng về buôn bán thuốc lá nhập lậu như: chợ Học Lạc, chợ Trần Quốc Toản, Bến xe Tây Ninh (TP Hồ Chí Minh), chợ Mỹ Khánh, Đại lộ Hòa Bình, đường 30/4 (TP Cần Thơ) vẫn chưa được xóa bỏ một cách triệt để. Địa bàn trọng điểm về tiêu thụ thuốc lá nhập lậu vẫn là TP Hồ Chí Minh, các tỉnh Miền Tây Nam bộ và các đô thị lớn trong cả nước.
Bàn về vấn đề này, tại Hội nghị chuyên đề về tăng cường công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu thuốc lá tại những địa bàn trọng điểm, Phó Thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình kết luận, những năm qua, Đảng, Nhà nước rất quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, trong đó có đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá. Các Bộ, ngành, địa phương, các lực lượng chức năng và quần chúng nhân dân đã tích cực tham gia và thu được những kết quả quan trọng, góp phần thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tăng thu ngân sách và bảo đảm an ninh, trật tự.
Tuy nhiên, công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, chống buôn lậu thuốc lá chưa đạt được chuyển biến căn bản; tình trạng buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, gian lận thương mại và hàng giả vẫn diễn biến phức tạp, tinh vi, gây thất thu ngân sách, thất thoát tài nguyên, tác động xấu đến môi trường đầu tư và sản xuất, kinh doanh trong nước; nạn hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc với nhiều chủng loại được bày bản công khai, đặc biệt là thuốc lá nhập lậu.
Về thuốc lá nhập lậu, các lực lượng chức năng đã triệt phá nhiều đưòng dây ổ nhóm buôn lậu, nhưng tình hình buôn lậu vẫn gia tăng, nhất là ở các tỉnh biên giới phía Bắc, Tây Nam Bộ và Miền Trung. Trong nội địa, thuốc lá nhập lậu đang được bày bán công khai, nhất là ở Hà Nội và Thành phổ Hồ Chí Minh. Buôn lậu thuốc lá làm thất thu ngân sách lớn, tác động xấu đến sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp thuốc lá, đến đời sống, công ăn việc làm của người lao động. Các đối tượng buôn lậu ngày càng manh động, sẵn sàng chống trả quyết liệt khi bị phát hiện để chạy trốn hoặc để cướp tang vật phạm tội.
Theo Phó Thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình, nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa phương chưa thực sự quan tâm chỉ đạo công tác chống buôn lậu nói chung, trong đó có buôn lậu thuốc lá. Sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng chưa chặt chẽ, kịp thời; Việc thanh tra, kiểm tra về trách nhiệm của người đứng đầu ở địa phương và các lực lượng chức năng chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả chưa thường xuyên, quyết liệt. Có những cán bộ, công chức thiếu tinh thần trách nhiệm trong thực thi công vụ, thậm chí có những trường hợp bao che, tiếp tay cho buôn lậu.
Lợi nhuận thu được từ việc buôn lậu thuốc lá rất cao (thuốc lá nhập lậu rẻ hơn thuốc lá trong nước từ 5.000 đến 15.000 đồng/bao), đã thu hút nhiều người dân tham gia buôn lậu hoặc tiếp tay cho buôn lậu; Sản phẩm thuốc lá trong nước chưa đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng về giá và gu của người hút thuốc lá, là miếng đất tốt cho tình trạng buôn lậu và tiêu thụ thuốc lá lậu.
Hiệu quả tuyên truyền, phổ biến pháp luật còn nhiều hạn chế, hình thức tuyên truyền chưa phong phú và thiết thực; Trang thiết bị, phương tiện phục vụ cho công tác chổng buôn lậu, gian lận thương mại còn thiếu, hạn chế; chưa đáp ứng nhu cầu trong tình hình hiện nay.
Đời sống nhân dân khu vực biên giới, vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn, nhận thức pháp luật còn hạn chế nên bị lôi cuốn vào buôn lậu và tham gia vận chuyển thuốc lá lậu.
Từ thực trạng trên, để cấp bách ngăn chặn và đẩy lùi được tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả nói chung và buôn lậu thuốc lá nói riêng, Phó Thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình yêu cầu Bộ trường các Bộ: Tài chính, Công an, Quốc phòng, Công thương và Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải quán triệt và trực tiếp chỉ đạo việc thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 41/NQ-CP của Chính phủ về đẩy mạnh công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong tình hình mới và Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 30/9/2014 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá; không được để tình trạng buôn lậu phức tạp, diễn ra công khai.
Cùng với đó, cấp ủy, chính quyền, Ban chỉ đạo 389 địa phương các cấp phải xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, chủ động, tích cực, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo để phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị trong đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, chống buôn lậu thuốc lá nói riêng. Theo đó, thường xuyên giao ban, xây dựng quy chế phối hợp công tác, tăng cưòng trao đổi thông tin giữa các lực lượng chức năng nhằm kịp thời phát hiện cho đúng, cho trúng đầu sỏ, triệt phá các đường dây, ổ nhóm, tụ điểm buôn lậu, gian lận thương mại trên địa bàn; xử lý nghiêm các cá nhân, tồ chức vi phạm. Phó Thủ tướng nhấn mạnh, địa phương để nào xảy ra tình trạng buôn lậu phức tạp, kéo dài, nhức nhối, xảy ra sự việc nghiêm trọng thì người đứng đầu chính quyền địa phương và ngưòi đứng đầu các lực lượng chức năng trên địa bàn phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ.
Phó Thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình cũng yêu cầu Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ cho các địa phương, địa bàn trọng điểm khu vực biên giới, thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh là 2 địa bàn tiêu thụ thuốc lá nhập lậu lớn; Rà soát, xem xét giải quyết đề nghị bổ sung phương tiện, thiết bị làm việc cho các lực lượng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.
Lực lượng Công an, Hải quan, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Quản lý thị trường quyết liệt triệt phá các đường dây, ổ nhóm, các đầu nậu lớn trên các tuyến biên giới, đường biển, đưòng hàng không, các cửa khẩu, khu vực biên giới địa bàn trọng điểm và tăng cường công tác kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi kinh doanh thuốc lá ngoại nhập lậu trên thị trường nội địa (nhất là tại thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh).
Bộ Tài chính (Cơ quan Thường trực Ban chỉ đạo 389 quốc gia) chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thường xuyên đôn đốc, kiểm tra các Bộ, ngành, địa phương và các lực lượng chức năng trong thực hiện Chỉ thị số 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cưòng công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá.
Như vậy, công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá phải cần có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, xác định rõ trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu chính quyền địa phương và các lực lượng chức năng trong công tác phối hợp đấu tranh với vấn nạn này. Đặc biệt, công tác chống buôn lậu thuốc lá phải được tổ chức thực hiện thường xuyên, liên tục và thật sự quyết liệt mới có thể đạt được kết quả theo mục tiêu đã đề ra.
Hà Nam – Hải Quan Hồ Chí Minh