Từ năm cuối năm 1956 khi xem xét dự thảo lần cuối Điều lệ Hải quan Bác Hồ đã dặn: “Đạo đức của nhân viên hải quan là: “Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”.
Thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ; Trong Điều lệ Hải quan ban hành ngày 27 tháng 02 năm 1960 – Văn bản pháp quy đầu tiên về Hải quan tại Điều 6 đã quy định: ” Nhân viên Hải quan phải có thái độ hòa nhã, tôn trọng hành khách, giữ gìn hàng hóa, nêu cao đạo đức cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”.
Ngày 20 tháng 2 năm 1990 Hội đồng Nhà nước đã thông qua Pháp lệnh Hải quan tại Điều 7 có quy định: “Nhân viên Hải quan phải là người có phẩm chất chính trị, kiến thức, pháp luật, hiểu biết chính sách của Nhà nước về quan hệ kinh tế, văn hóa với nước ngoài, về ngoại giao và hợp tác quốc tế; có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, tính tổ chức và kỷ luật. Nhân viên Hải quan có nghĩa vụ nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật của Nhà nước, Điều lệnh, Điều lệ của Hải quan Việt Nam; tôn trọng và bảo vệ tài sản, các quyền lợi và lợi ích hợp pháp khác của tổ chức, cá nhân”.
Tiếp theo sau đó Luật Hải quan năm 2002, sửa đổi bổ sung năm 2005 và Luật Hải quan năm 2014 đều có quy định về trách nhiệm của cán bộ, nhân viên hải quan. Trong đó Luật Hải quan năm 2014 được Chủ tịch nước công bố theo Lệnh số 12, ngày 30 tháng 6 năm 2014, tại Điều 10 – khoản 1 có quy định: “Hành vi nghiêm cấm đối với công chức hải quan: a) Gây phiền hà, khó khăn trong việc làm thủ tục hải quan; b) Bao che, thông đồng để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, gian lận thương mại, gian lận thuế; c) Nhận hối lộ, chiếm dụng, biển thủ hàng hóa tạm giữ hoặc thực hiện hành vi khác nhằm mục đích vụ lợi; d) Hành vi khác phạm pháp luật về hải quan.
Từ lời dạy của Bác Hồ năm 1956 và các văn bản quy định về Hải quan đến nay cho thấy đạo đức công vụ của cán bộ, công chức hải quan được Bác, Đảng, Nhà nước, ngành Hải quan coi trọng và quy định rất chặt chẽ. Từ Quyết định ban hành 10 Điều kỷ luật của Hải quan Việt Nam ngày 14/9/1994; 10 Điều kỷ luật của Hải quan Việt Nam được điều chỉnh, bổ sung, sửa đổi ngày 01/4/2001; 10 điều kỷ cương của công chức Hải quan Việt Nam” ngày 03/12/2004; Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức hải quan ngày 24/12/2007 (thay thế bằng Quy tắc ứng xử của công chức, viên chức, người hợp đồng lao động trong ngành Hải quan ngày 18/02/2013); Tuyên ngôn phục vụ khách hàng ngày 09/02/2011 (sửa đổi một số nội dung ngày 03/4/2015); tăng cường liêm chính hải quan, thực hiện nguyên tắc 3 không ngày 19/9/2014. Ngày 15/6/2007, Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh đã ban hành quy chế giao tiếp của cán bộ, công chức.
Những nội dung văn bản quy định, Quyết định của Tổng cục Hải quan, Điều lệ Hải quan, Pháp lệnh Hải quan, Luật Hải quan đã nêu trên đây là chuẩn mực đạo đức công vụ của ngành Hải quan mà ngành hải quan, Cục Hải quan thành phố Hồ Chí Minh thường xuyên quan tâm tổ chức triển khai để tất cả cán bộ, công chức thực hiện.
Để nâng cao trách nhiệm thực hiện chuẩn mực đạo đức công vụ của cán bộ, công chức, viên chức Cục Hải quan thành phố Hồ Chí Minh nhằm thực hiện tốt Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cấp ủy, chính quyền và toàn thể cán bộ, công chức quyết tâm (1) Tiếp tục xây dựng hình ảnh công chức Hải quan chuyên nghiệp, thân thiện; (2) Thực hiện kỷ luật, kỷ cương nghiêm minh; (3) Tăng cường phối hợp công tác hiệu quả với các ngành, các cơ quan liên quan (4) Đẩy mạnh cải cách hành chính; (5) Tăng cường trách nhiệm nêu gương và đẩy mạnh tuyên truyền; (6) Nâng cao hiệu lực, hiệu quả của tự kiểm tra, kiểm tra công vụ; (7) Thực hiện các chế độ đãi ngộ.
Nâng cao đạo đức công vụ cho cán bộ, công chức hải quan không nóng vội, nhưng không thể chậm trễ, đây là công việc phải thực hiện ngay, thường xuyên, lâu dài, trước hết tự thân cán bộ, công chức hải quan phải tự giác, tích cực là quyết định; sự gương mẫu của cán bộ lãnh đạo chủ chốt, người đứng đầu; trách nhiệm của các cấp ủy, chính quyền và sự tham gia của doanh nghiệp, người dân là rất quan trọng. Riêng lẻ một người, một đơn vị không thể thành công. Đến nay và mãi về sau, lời dạy của Bác luôn còn nguyên giá trị, nhắc nhở cán bộ, công chức hải quan chúng ta phải tự nhìn nhận lại bản thân đã thật sự cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư hay chưa, đã làm những việc có lợi cho dân hay chưa, đã xứng đáng với vai trò, vị trí “công bộc” của dân hay chưa. Những hành vi sai phạm, biến chất, thoái hoá của cán bộ, công chức hải quan sẽ khó làm cho dân tin, dân phục, sẽ ảnh hưởng đến lòng tin của doanh nghiệp, của nhân dân với ngành hải quan, với nhà nước, với chế độ. Mục tiêu xây dựng chính quyền “của dân, do dân và vì dân” không thể chấp nhận việc tồn tại những “công bộc” vi phạm, kỷ cương phép nước, biết sai mà vẫn làm, cần xử lý nghiêm minh thì mới nâng cao được đạo đức công vụ, mới làm yên lòng dân.
Võ Minh Tuấn – Hải Quan Hồ Chí Minh