Vào những tháng cuối năm 2016, tình hình buôn lậu các sản phẩm động vật hoang dã từ các nước châu Phi về cảng biển TP.HCM gia tăng đột biến. Chỉ trong vòng hơn hai tháng, lực lượng Hải quan TP.HCM đã phát hiện và thu giữ hơn 5,5 tấn ngà voi cùng nhiều sản phẩm động vật hoang dã vận chuyển trái phép qua cảng Cát Lái.
Ngà voi bị Hải quan phát hiện và bắt giữ tại cảng Cát Lái
Theo Đội Kiểm soát Hải quan TP.HCM, quá trình đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại đối với hàng hóa nhập khẩu thuộc danh mục Công ước CITES theo kế hoạch xác lập, Đội đã phối hợp với các đơn vị trong Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh và Cục Điều tra chống buôn lậu-Tổng cục Hải quan, C74 – Bộ Công an… đã tiến hành kiểm tra, khám xét 07 lô hàng nhập khẩu có nghi vấn. Kết quả, đã phát hiện toàn bộ 07 lô hàng đều có chứa ngà voi, với trọng lượng khoảng 5.672,7 kg, có trị giá hàng chục tỷ đồng, cùng nhiều sản phẩm động vật hoang dã như: đũa được chế tác từ ngà voi, lông đuôi voi; xương sọ, vuốt sư tử; vảy tê tê có nguồn gốc từ các quốc gia châu Phi.
Cũng theo Đội Kiểm soát Hải quan, qua các vụ bắt giữ nêu trên cho thấy, nhiều phương thức cất giấu tinh vi nhằm qua mặt các cơ quan chức năng đã được các đối tượng buôn lậu triệt để sử dụng như: khoét lỗ sâu ở bên trong các khúc gỗ tròn để giấu ngà voi, đổ sáp hoặc thạch cao bên trong, sau đó được lắp lại như cũ. Nếu nhìn bề ngoài thì chúng giống như một khúc gỗ nguyên, ban đầu được chốt bằng đinh sắt, về sau lại chốt bằng gỗ, nhiều lô hàng qua máy soi cũng không phát hiện được, hoặc giấu ngà voi trong lõi các khúc gỗ chèn trong container.
Để đối phó với lực lượng chức năng, thông thường các lô hàng có chứa ngà voi sẽ được đối tượng buôn lậu lập 01 vận đơn cho từ 02 container trở lên, trong đó ít nhất có 01 container có cất giấu ngà voi. Nếu lô hàng được chấm vào luồng đỏ, phải kiểm tra thực tế thì các đối tượng sẽ chọn container hàng đúng để xuất trình cho hải quan kiểm tra; cơ quan kiểm dịch sẽ lấy mẫu ngẫu nhiên trên container này, vì vậy lô hàng ít có khả năng bị phát hiện.
Một thủ đoạn công phu, tốn nhiều thời gian và chi phí vận chuyển với mục đích xoá dấu vết nguồn gốc của lô hàng cũng đã được các đối tượng buôn lậu áp dụng như: vận chuyển lô hàng lòng vòng qua nhiều nước khác nhau, liên tục thay đổi cảng trung chuyển và tàu vận chuyển… tuy nhiên cũng không thoát khỏi nghiệp vụ sắc sảo của lực lượng chống buôn lậu hải quan.
Khi các lô hàng khai báo theo loại hình nhập kinh doanh đã bị hải quan phát hiện và bắt giữ, các đối tượng buôn lậu lại chuyển sang khai báo, làm thủ tục theo loại hình hàng quá cảnh, hàng chuyển cảng… do các loại hình này thường thông thoáng và có nhiều chính sách ưu đãi của Nhà nước.
Điều đáng lưu ý, lợi dụng sự thông thoáng về thủ tục thành lập doanh nghiệp, các đối tượng buôn lậu thường lập ra nhiều công ty khác nhau, thuê người đứng tên giám đốc, làm giả chứng minh nhân dân, hoặc thông qua nhiều đối tượng trung gian…. đứng tên pháp nhân để làm thủ tục nhập khẩu, nếu bị phát hiện thì cơ quan chức năng cũng không tìm ra được chủ nhân thực sự của lô hàng.
Như vậy, để phát hiện, bắt giữ và xử lý các lô hàng sản phẩm động vật hoang dã nhập lậu là điều không đơn giản, đòi hỏi cán bộ, công chức hải quan phải có nghiệp vụ sắc sảo trong việc phân tích và đánh giá chính xác thông tin lô hàng. Việc nhận diện các thủ đoạn buôn lậu nêu trên để có biện pháp kiểm tra, kiểm soát đúng trọng điểm là điều cần thiết, tuy nhiên để xử lý triệt để loại tội phạm này cũng cần bổ sung các quy định nghiêm của luật pháp; sự phối hợp ngay từ đầu giữa các cơ quan chức năng như Hải quan, Công an, Kiểm lâm… và sự hợp tác chia sẻ thông tin kịp thời từ các nước xuất khẩu.
Hà Nam – Hải Quan Hồ Chí Minh