Theo đại diện Bộ Y tế, Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá mà Việt Nam là thành viên quy định: “Khoản 4c Điều 15 của FCTC quy định “tiến hành các bước thích hợp để đảm bảo rằng tất cả các phương tiện sản xuất, thuốc lá giả, thuốc lá nhái nhãn mác và các sản phẩm thuốc lá bị tịch thu được tiêu hủy, sử dụng các phương pháp tiêu hủy không ảnh hưởng đến môi trường ở những nơi có thể, hoặc hủy bỏ theo đúng pháp luật trong nước”; Khoản 5 Điều 26 Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá quy định việc xử lý thuốc lá nhập lậu được thực hiện theo quy định của Chính phủ; Quyết định số 2371/QĐ- TTg ngày 26-12-2014 của Chính phủ quy định về việc tiêu huỷ thuốc lá nhập lậu cũng đã quy định rõ: “thực hiện tiêu huỷ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu”.
Đồng tình quan điểm không tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu, đại diện Bộ Tư Pháp cho rằng, việc tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu đòi hỏi phải có số lượng lớn, trong khi có nhưng trường hợp tịch thu thuốc lá nhập lậu với lượng ít, trường hợp này phải cần có nơi cất và bảo quản thuốc lá để đợi khi có đủ số lượng mới thực hiện tái xuất, vậy sẽ phát sinh thêm các chi phí khác để cất giữ và bảo quan thuốc lá nhập lậu bị tịch thu.
Thực tế, Năm 2012, Chính phủ cũng đã từng thí điểm cho tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu theo Quyết định số 1112/QĐ-TTg ngày 21- 8 – 2012. Sau hai năm thực hiện thí điểm cho thấy phương án này có nhiều bất cập trong cả khâu kiểm soát và thực hiện. Việc cho tái xuất thuốc lá đã có dấu hiệu thẩm lậu lại thị trường. Trước đây, tại Quảng Trị lực lượng chức năng đã đánh dấu một lô thuốc lá lậu trước khi cho tái xuất nhưng chỉ một gian ngắn, chính lô thuốc lá ngoại nhập lậu này lại thẩm lậu vào thị trường Việt Nam.
Thuốc lá lậu do Hải quan TP.HCM bắt giữ
Phản đối đề nghị tái xuất, Hiệp hội Thuốc lá cũng chỉ ra rằng, nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ việc thẩm lậu, quay vòng lại tiếp diễn như thời điểm trước đây. Minh chứng điều này, Hiệp hội cho biết, qua công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu thuốc lá đã cho thấy chủng loại thuốc lá điếu nhập lậu vào Việt Nam rất đa dạng, nhưng chủ yếu là thuốc lá JET và HERO, chiếm khoảng 80%. Đây là nhãn hiệu chủ yếu được sản xuất tại Indonesia và nhập lậu vào Việt nam thông qua đường biên giới của nước ta với Lào và Campuchia. Các sản phẩm này không in cảnh báo sức khỏe, không in nơi sản xuất, không in thời gian sản xuất và không có giấy xác nhận chất lượng của một cơ quan nào. Các loại thuốc lá giá thấp như Golden Deer, Ram, Nelson…cũng tương tự như vậy. Do đó nếu các loại thuốc lá nhập lậu được tái xuất, thì nguy cơ quay tái thẩm lậu về Việt nam là rất cao.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Xuân Hồng, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Long An lại cho rằng, qua hơn một năm thực hiện chủ trương tiêu hủy thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu, tình hình buôn lậu thuốc lá ngoại nhập lậu vẫn chưa giảm.
Chỉ tính trong năm 2015, lực lượng chức năng của các Bộ, ngành và địa phương đã xử lý tịch thu trên 8 triệu bao thuốc lá ngoại, trong đó chỉ riêng Long An đã tịch thu hơn 2,5 triệu bao, chiếm tỉ lệ hơn 30% so với cả nước.
Ông Hồng cho biết từ đầu năm 2015 đến nay, Thường trực Ban chỉ đạo 389 tỉnh Long An đã phối hợp với Hiệp hội thuốc lá Việt Nam giám sát tiêu hủy hơn 3,2 triệu gói, tiếp nhận kinh phí hỗ trợ tiêu hủy hơn 10 tỉ đồng, trong đó đã phân phối cho lực lượng chức năng của tỉnh gần 8 tỉ đồng.
Tuy nhiên, ông Hồng cho rằng việc tiêu hủy thuốc lá lậu ngoại nhập vô hình trung góp phần tác động tiêu thụ nhanh hơn lượng thuốc lá của các nhà máy sản xuất thuốc lá ở nước ngoài nhập lậu vào nước ta.
Cũng theo ông Hồng, việc tiêu hủy thuốc lá ngoại bị tịch thu gây lãng phí của cải xã hội, đồng thời ngân sách nhà nước gián tiếp chi thêm một khoản tiền để thực hiện việc này.
Do đó, tỉnh Long An xin thực hiện chủ trương tái xuất thuốc lá ngoại như thời điểm trước năm 2015. Điều này sẽ thu được một số tiền tái xuất (giá tái xuất bình quân 6.000 đồng/bao), giúp việc hỗ trợ công tác chống buôn lậu được bổ sung thêm kinh phí.
Ông Huỳnh Văn Đức, Cục trưởng Cục Hải quan Tây Ninh, Phó Trưởng Ban chỉ đạo 389 tỉnh Tây Ninh cho biết, mặc dù các lực lượng chức năng đã mạnh tay xử lý các đối tượng buôn lậu thuốc lá, nhưng vì tiền lời cao, sức hút mạnh từ thị trường, nên tình trạng buôn lậu thuốc lá vẫn diễn biến phức tạp với tính chất, quy mô ngày càng nghiêm trọng.
Trong khi đó, các chế tài xử lý đang còn chồng chéo, bất cập, gây khó cho việc xử lý hình sự các đối tượng buôn lậu. Tại khoản 2, Điều 25 Nghị định 124/2015/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung được sửa đổi theo hướng giảm định lượng hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu phải chuyển truy cứu trách nhiệm hình sự từ 1.500 bao như trước đây xuống còn 500 bao. Tuy nhiên, đến nay chưa có văn bản hướng dẫn xác định thế nào là số lượng lớn, rất lớn, đặc biệt lớn để làm tình tiết định khung hình phạt nên khi chuyển hồ sơ vụ việc sang cơ quan tiến hành tố tụng thì lại bị vướng bởi quy định tại khoản 2 Điều 7 Thông tư liên tịch số 36/2012 ngày 18-4-2012 của Bộ Công Thương- Bộ Công an- Bộ Tư pháp-Bộ Y tế- Tòa án Nhân dân tối cao- Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (quy định số lượng từ 1.500 bao đến dưới 4.500 bao mới là số lượng lớn), nên không truy cứu trách nhiệm hình sự được./.
T.H